Yuzuklerin Efendisi / Turkiye LOTR / Turkey

zaman_gezgini göndermiş "
Yüzüklerin Efendisi hiç şüphesiz bir döneme damgasını vurmuş bir eserdir. Yazıldığı zamandan bugüne kendine çok geniş bir hayran kitlesi yaratmış olduğu su götürmez bir gerçektir. Bir dilbilimcisinin, ilgi duyduğu ve incelemiş olduğu İskandinav efsaneleri ve destanlarından esinlenerek mitolojisi olmayan İngiltereye böyle bir hikaye kazandırmak amacıyla yarattığı bir dünyadır Orta Dünya.

Eğer dikkat edilirse 1955ten sonra Yüzük Kardeşliğinin basımı 1966 yılında olmuştur. 1966dan sonra ise sık aralıklarla pek çok baskısı yapılmıştır. Şimdi bu tarihe dikkat etmemiz gerekiyor. 60ların sonu öğrenci hareketleri, hippi gençliği, savaşma seviş sloganları, değişen bakış açıları gibi şeyler canlandırmakta zihinlerde. İşte Yüzüklerin Efendisinin popülaritesinin artmasının da bu zamana denk gelmesi bir tesadüf değil. Yüzüklerin Efendisine bakıldığında ilk olarak tamamen yeni şeyler ortaya koyuyor gibi gözüküyor. Bambaşka bir dünyada yaşayan çok değişik ırklar, onların farklı dilleriSaf, masum hobbitlerin eline düşen Yüzük, onun yok edilmesi için çıkılan yolculuk vesaire çok ilgi çekici gözüküyor. Ayrıca zaten hem siyasi hem de felsefi anlamda sorgulamalara fazlasıyla yönelen dönemin gençliği gerek kitapta geçen iktidar sevdasından gerekse bu dünyanın tasalarından uzaklaşma arzusundan Yüzüklerin Efendisine çok büyük ilgi duydular. Alternatif gerçeklikler ya da dünyanın bilinmeyen bir zamandaki tarihi, kaçmak isteyenler için harika bir sığınak oldu.

Yüzüklerin Efendisinin bir alegori olduğu yolundaki iddialara Tolkien kitabının ön sözünde şöyle cevap verir: Varlığını sezecek kadar yaşlanıp bezdiğimden bu yana, alegorinin her türlü tezahüründen bütün kalbimle nefret ederim. Doğru yada sahte tarihi, onun okuyucuların düşünce ve tecrübelerine uyarlanabilir olmasını tercih ederim. Bence birçok kişi uyarlanabilirlik ve alegoriyi birbirine karıştırıyor; halbuki biri okuyucunun özgürlüğünde, diğeri ise yazarın kasıtlı hakimiyetinde yatar. Yani Tolkien kasıtlı bir şekilde alegori yapmadığını iddia ediyor. Yine de kendi tecrübelerinin bilinçli olmadan bu tarz bir yapıya götürmüş olması ihtimal dahilindedir. Zira Tolkien çok doğru bir şekilde hiçbir yazar yoktur ki kendi tecrübelerinden tamamıyla etkilenmesin demektedir. Kesinlikle Tolkienin alegorik bir roman yazdığı iddiasında bulunmuyorum. Söylemeye çalıştığım şey kitabın tamamen hayali olmadığıdır. Tolkien uyarlanabilirlik diyor ve evet Yüzüklerin Efendisinde yaşananlar tarihin pek çok dönemine uyarlanabilir. Ancak Tolkienin hayatını ve tecrübelerini göz önünde bulundurduğumuzda klasik doğu-batı çatışmasının en çok uyarlanabilir şey olduğu göze çarpmaktadır. Noel Babaya Mektuplar adlı kitabında Tolkienin İstanbulun fethini gulyabanilerle özdeşleştirmiş olması benim nazarımdaki en önemli ispatlardan biridir. Koyu Katolik bir İngilizin böyle düşünmesine de şaşırmamak gerekir.

Yabancı forumlarda tartışılanlardan biri de Minas Tirithin neresi olabileceğidir. Kimi İstanbul kimi Viyana demektedir. Osgiliathın Belgrat olabileceği fikrinde olan kişiler de mevcuttur. Minas Tirith İstanbul olabilir. Viyana da olabilir. Olsa bile bunun ne zararı var bize? Kurtlar Vadisi Iraktaki gibi bir öç alma olabilir gayet bu. Olmayabilir de. Sonuçta önemli olan yazılanların yazarın zihnindeki hali değil bize intikal ettiği halidir, bizim yazılanlardan anladığımız ve çıkardıklarımızdır. Orada iktidar hırsını, en kötünün bile bir şekilde iyilik için bir rolü olabileceğini, beklenmedik kişilerin kahraman olabileceğini görebiliriz.

En önemli şey sevdiğimiz ve önem verdiğimiz bir eser hakkında olumlu ve olumsuz her türlü şeyi söyleyebilmektir. Tolkien doğu-batı düşmanlığını gözler önüne sermiştir dediğinde biri hakaret dolu sözler sarfetmek yerine konu üzerine biraz düşünerek sevdiğimiz şeyi savunabilmeliyiz. Bu yazdığım yazıya karşı da olumlu veya olumsuz tepkiler gelecektir muhakkak. Demek istediğim körü körüne bir şeylere bağlanmak yerine birazcık da olsa dışarıdan bakabilirsek her şey daha güzel olabilir. Şahsen bu körü körüne bağlılıkları gördükçe sevdiğim şeyden Yüzüklerin Efendisinden- soğuyorum. Tabii ben soğusam ne fark edecek diğerleri istedikleri gibi sevmeye devam edecekler. Eh buyursunlar sevsinler o zaman ben sevmesem de dünya bir şey kaybetmeyecek nasılsa.

Teşekkür ederim.

Not: Bir de şöyle bir harita var. Hyboria çağının (Robert E. Howardın yazdığı Conan hikayelerinin geçtiği çağ). Epey bir benzerlik var gibi başka bir haritayla. Howardın 1936 yılında öldüğünü de hemen belirteyim:

Hyboria çağı haritası"