Yuzuklerin Efendisi / Turkiye LOTR / Turkey

greensleeves göndermiş "Kitap okurken en çok neyi merak ederiz? Ya da nedir en çok düşündüğümüz şey? Aklımızda bir kitabın en çok nesi/neresi kalır? Elbette bu sorulara verilecek yanıtlar çok çeşitli. Üstelik, bu yanıtlar konusunda bir genelleme yapmak ya da kestirip atmak da okuyucunun hayal gücüne haksızlık olur. Yine de bazı akademik tespitlerin ve kişisel deneyimlerin ışığında bir varsayım kurup onun üzerinden gideceğim: Bir kitabın en önemli bölümü finalidir! Aslına bakarsanız, hayattaki hemen her şeyin en önemli bölümü finalidir. Her şeyi bitişiyle anarız, huyumuz kurusun, bitişiyle hatırlarız Kitaplar hakkında genel yargılara varırken ya da varsayımlarda bulunurken Yüzüklerin Efendisi gibi büyük bir eser söz konusu olduğunda daha dikkatli olmak gerek tabi. Bu eseri neyin büyük yaptığını uzun uzun tartışmayacağım, yeterince tartışıldı ve hala tartışılmakta. Ancak haddimi aşarak ortaya attığım yukarıdaki varsayımdan yola çıkarak, uzun zamandır kafamı kurcalayan şu soruyu yanıtlamaya çalışacağım: Yüzüklerin Efendisinin en kahraman kahramanı kim?

Baştan sona soluksuz okunacak bir öykü yaratmak ne zordur kim bilir Bizim bir gecede, bir solukta bitirdiğimiz kitabı yazmak için J.R.R.Tolkien yıllarını vermiş. Vermiş de kötü mü olmuş: Okuduğumuz ve belki de okuyabileceğimiz en zeki finallerden biri yazılmış. Tüm düğümlerin çözülme anında yüzüğün ancak bir kaza eseri yok edilebilmesi ve yazarın o çok popüler happy end tuzağına düşmemesi ne kadar dahiyane! Yine de dikkatinizi çekmek istediğim bir nokta var: Usta hikayeyi yüzüğün yok edildiği yerde bitirmemiş. Oysa yüzük yok olduktan sonra olacaklar konusunda üç aşağı beş yukarı hepimizin bir fikri vardı. Sauron yok olacaktı, Orta Dünya savaşını iyiler kazanmış olacaktı, Elfler zaten Batıya gidecekti, Aragorn kral olacaktı vs. Üzerinde düşünmeyi kısa bir süre erteleyebileceğimiz Shire Temizliği bölümünü saymazsak, yüzüğün yok oluş anından sonra bizleri şaşırtacak pek de fazla şey yok hikayenin olay örgüsünde. Elbette edebi açıdan bakıldığında iyi yazılmış bir eser salt biçimiyle de okuyucuyu şaşırtabilir, ki Yüzüklerin Efendisi gerçekten iyi yazılmış bir eserdir. Ancak burada olayların kurgusu ve gelişimi üzerinde fikir yürütüldüğünden dolayı bu varsayım şimdilik geçersiz kalıyor. Dramatürjik anlamda bakarsak, hikayenin düğümünün çözüldüğü an, yüzüğün yok oluşudur ve bundan sonrasını inceleyerek final konusunda bir yargıya varılabilir.

Yüzük yok olduktan sonra Orta Dünya üzerindeki pek çok karakter için macera bitmiş sayılıyor. Çoğu evlenip çoluk çocuğa karışıyor ya da alıp başını gidiyor uzak diyarlara. Elimizde kala kala ilk göz ağrılarımız Hobbitlerimiz kalıyor. Tabi bu da az bir şey değil. Hobbitler evlerine döndüklerinde, hikayenin özüne en uygun durumla karşılaşıyorlar: DEĞİŞİM! Bıraktıkları o canım Shire gidiyor, yerine farklı ve aslında ülkelerini hep uzağında tutmak istedikleri bir düzen geliyor. Belki karakterlerimiz yolculukları sırasında büyümemiş olsalardı, bu düzeni değiştirmek için ellerinden bir şey gelmezdi; ama onlar artık değişmiş oldukları için değiştirme gücünü de içlerinde buluyorlar. Bu arada Nazi Almanyasına ve katı İngiliz Sosyalizmine gönderme yapmak için yazarın epeyce bir zamanı oluyor. Yine de biz -istemeyerek de olsa- bu politik göndermeleri bir yana bırakıp karakterlerimize geri dönelim ve ülkelerinde yaptıkları temizlik sonrasında yaşamlarına bir bakalım:

Frodo, bu hikayede kim ne derse desin en yıpranmış kahraman. Aradığı ve görevini başardığı zaman bulacağını umduğu huzuru ne yazık ki bulamıyor. Ülkesinin huzuru için bir anlamda kendi huzurunu feda ediyor. Ancak onun görevi artık bitiyor ve Batıya giderek her şeyi geride bırakıyor. Gerçek anlamda bir geride bırakma değil elbette bu. Yüreğindeki tüm yaraları beraberinde götürmeseydi Valinorda huzuru bulur ve belki de ölümü hiç seçmezdi. Yine de yazar, Frodoyu geride bırakmış oluyor bir gemiyle denize gönderdiği anda. Oysa hikaye Frodonun denize açılmasıyla sona ermiyor. Kim bilir, belki de usta bu boyundan büyük yükler taşıyan mutsuz yaratığı acılarından azadetmek istiyordu

Merry ve Pippine gelince, onlar Shire Temizliği sırasında kendilerini son kez kanıtladıktan sonra, her Hobbitin yapacağı gibi, aileleriyle mutlu mesut yaşayıp ülkelerindeki huzurun ve barışın -dilimiz İngilizce olsaydı aynı sözcüğü iki kere yazmamız gerekecekti, Türkçeyi seviyorum- tadını çıkarıyorlar. Yaşadıklarından öğrendikleri birşeyler de yanlarına kar kalıyor.

Gelelim Samwise Efendiye. Başlıkta adını andık ama hala onun hakkında tek kelime bile etmedik. Eh, bu da bizim yoğurt yiyişimiz olsun. diyerek sözü cesur yürek Samin macerasına getirelim. Yüzüklerin Efendisini okurken zaman zaman olayları dışarıdan bir üçüncü kişi gibi gördüysem de, kendimi daha çok karakterlerin içinde hissettim. Faramiri hala Pippinin gözünden görürüm ve bundan büyük keyif duyarım. Frodo ve Smeagol/Gollum ilişkisini bana hep Sam anlatır. Aragorna Frodonun gözüyle bakmazsam ona kellemi nasıl emanet ederim! Legolasın gözleriyle görürsem sevebilirim ancak Gimliyi. Öykünün her aşamasında bir karakterden çıkıp diğerine yolculuk yaparım. Belki de bu nedenle uzun zamandır birinden birini ayırt edemiyordum, hoş hala ayırt edemiyorum ya Yine de biri var ki, tüm karakterlerin içindeki yolculuğum sona erdiği halde onun içindeki maceram devam ediyor. Eowynle kafesimden kaçıp, etrafımdaki sert kabuğu kırıp, özgürlüğüme kavuştuktan sonra huzura eriştim. Aragornla olmak için doğduğum kişi olup muradıma erdim. Merry ile içimdeki maceracı çocuğu erdemli bir yetişkin haline getirdim. Arwenle aşık olup tercihlerimin sonuçlarına katlandım. Gandalfla görevimi tamamlayıp ait olduğum yere geri döndüm. Oysa kitabın sayfalarını tükettiğimde hala Samle birlikte kırmızı bir kitabı yazmaya devam ediyordum. Hem de -kaderin cilvesi- okumakta olduğum kitabı

Kırmızı Kitap, yazarın biz okuyucularıyla kurduğu iletişimin en güzel ifadesiydi benim için. Sanırım bu yüzden kitabın İngilizce çıktısını alıp ciltletmeye götürdüğümde aklımdaki renk tereddütsüz bir biçimde kırmızıydı ve ne tesadüftür ki, kendimi Frodonun Batıya giderken Kırmızı Kitabı eline tutuşturduğu Samwise Efendinin yerinde buluverdim. Yüzük Taşıyıcısı görevini yerine getirdikten sonra hak ettiği huzuru aramaya gitmiş ve Orta Dünyadaki evini, Shiredaki muhtemel geleceğini, hikayedeki yerini ve yazmakta olduğu kitabı Efendi Samwisea bırakmıştı. Tıpkı yazarın kitabını yazıp bitirdikten sonra onu bize bıraktığı gibi

Bu incelemenin amacı, gelmiş geçmiş en iyi yazılmış eserlerden biri olarak gördüğüm bir büyük öykünün başarıyla yazılmış özgün karakterlerini küçümsemek ya da hafife almak değil. Yüzüklerin Efendisi gibi üzerinde yıllarca emek harcanmış bir edebiyat şaheserinin küçük bir parçasına bile olsa hak ettiği değeri verememek bir okuyucu için utanç olmalı. Yine de Ustanın yeteneğini, hayal gücünü ve yazın tekniğini kullanırken okuyucuya bir tek karakteri emanet olarak bıraktığı sonucuna varılıyor: Samwise The Hero! Okuyucunun hatırlaması istenen karakterdir Sam. Bu nedenledir ki kitap Samwise Efendi ile bitiyor.

Bu yazıdan akılda kalması en çok istenen karakter de Samwise olduğuna göre Eh, döndüm işte."